ดาวกระจาย ๓

Glossocardia bidens (Retz.) Veldkamp

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นค่อนข้างเกลี้ยง มีเหง้าใต้ดิน แข็ง ทอดนอนหรือตั้งขึ้น ใบเดี่ยว เรียงสลับ ส่วนมากออก ที่โคน ขอบจักลึกคล้ายขนนกเป็น ๓-๗ ส่วน รูปใบหอกแกมรูปแถบ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกเดี่ยว ที่ปลายกิ่ง ดอกย่อยในช่อมี ๒ แบบ คือ ดอกย่อยวงนอกเป็นดอกเพศเมีย สีเหลือง และดอกย่อยวงในเป็น ดอกสมบูรณ์เพศ สีเหลืองอมน้ำตาล ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน สีน้ำตาลเข้มถึงสีออกดำ รูปขอบขนานแกมรูป แถบ ปลายมีรยางค์แข็ง ๒ อัน มีกลีบเลี้ยงติดทนแบบแพปพัสลักษณะเป็นรยางค์แข็ง สีน้ำตาล มีเมล็ด ๑ เมล็ด


     ดาวกระจายชนิดนี้เป็นไม้ล้มลุกหลายปี สูง ๑๕- ๕๐ ซม. แตกแขนง ลำต้นค่อนข้างเกลี้ยง มีเหง้าใต้ดิน แข็ง ทอดนอนหรือตั้งขึ้น
     ใบเดี่ยว เรียงสลับ ส่วนมากออกที่โคนต้น มีใบ ตามลำต้นน้อย แผ่นใบรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๐.๓-๕ ซม. ยาว ๑-๔ ซม. ขอบจักลึกคล้ายขนนกเป็น ๓-๗ ส่วน รูป ใบหอกแกมรูปแถบ กว้าง ๑-๓.๕ มม. ยาว ๐.๕-๓ มม. ปลายแหลม ส่วนที่ใหญ่ที่สุดบางครั้งอาจหยักอีกครั้ง ส่วนที่อยู่บนสุดมีขนาดเล็ก ก้านใบยาว ๑-๗ ซม. โคนมี ขนสั้น ๆ ใบที่ออกตามลำต้นมีลักษณะคล้ายกันแต่ขนาด เล็กกว่า ใบที่ปลายคล้ายเป็นเกล็ด
     ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกเดี่ยวที่ปลายกิ่ง ก้านช่อดอกยาวได้ถึง ๕ ซม. ดอกย่อยในช่อมี ๒ แบบ มี ทั้งดอกย่อยวงนอกและดอกย่อยวงใน ฐานดอกร่วมแบน ใบประดับรูปไข่ ยาวประมาณ ๔ มม. เว้าเข้าใน เนื้อบาง แห้ง วงใบประดับรูประฆัง กว้าง ๔-๕ มม. สูง ๕-๖ มม. มีใบประดับประมาณ ๑๒ ใบ เรียง ๒ ชั้น ชั้นนอกคล้าย ใบ รูปขอบขนานแกมรูปแถบ กว้าง ๐.๕-๐.๘ มม. ยาว ๓-๔ มม. ปลายมนหรือแหลม โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ชั้นในเนื้อบางแห้ง กลีบเลี้ยงลดรูปเป็นรยางค์ แต่ละช่อมี ดอกย่อยวงนอกเป็นดอกเพศเมียประมาณ ๑๒ ดอก กลีบดอกสีเหลือง รูปไข่กว้าง กว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาว ประมาณ ๒ มม. โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ ๐.๗ มม. แล้วแผ่เป็นรูปลิ้น ปลายจัก ๓ แฉก ดอกย่อย วงในเป็นดอกสมบูรณ์เพศ มี ๗-๑๒ ดอก กลีบดอกสี เหลืองอมน้ำตาล โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๒.๕- ๒.๗ มม. ปลายจัก ๔-๕ แฉก เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ก้าน ชูอับเรณูแยกกัน อับเรณูสีดำ รูปแถบ เชื่อมติดกันด้าน ข้างเป็นหลอดหุ้มยอดเกสรเพศเมีย ปลายอับเรณูยาว รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสร เพศเมียปลายแยกเป็น ๒ แฉก
     ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน สีน้ำตาลเข้มถึงสีออก ดำ รูปขอบขนานแกมรูปแถบ กว้าง ๐.๗-๑ มม. ยาว ๖-๘ มม. อาจพบยาวได้ถึง ๑.๓ ซม. ปลายมีรยางค์แข็ง ๒ อัน แบนข้าง ค่อนข้างเรียบ มีกลีบเลี้ยงติดทนแบบแพปพัส ลักษณะเป็นรยางค์แข็ง สีน้ำตาล ยาว ๒-๓ มม. ตามผิวมี ขนแข็งโค้งลง มีเมล็ด ๑ เมล็ด
     ดาวกระจายชนิดนี้เป็นพรรณไม้พื้นเมืองของ เอเชียเขตร้อนและหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก ถึง ออสเตรเลีย และญี่ปุ่น มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศ ไทยทางภาคเหนือ พบตามสองข้างทาง ที่ลาดชัน ในป่า เบญจพรรณ ที่สูงจากระดับทะเลประมาณ ๕๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงตุลาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ดาวกระจาย ๓
ชื่อวิทยาศาสตร์
Glossocardia bidens (Retz.) Veldkamp
ชื่อสกุล
Glossocardia
คำระบุชนิด
bidens
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- (Retz.)
- Veldkamp
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (Retz.) ช่วงเวลาคือ (1742-1821)
- Veldkamp ช่วงเวลาคือ (1941-)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ก่องกานดา ชยามฤต
แหล่งอ้างอิง
อนุกรมวิธานพืช อักษร ด กองวิทยาศาสตร์อนุกรมวิธานพืช อักษร ด. pdf.